Ze zitten een beetje ontmoedigd tegenover me als ik vraag hoe het met ze is gegaan sinds de vorige keer. “Nou, niet zo goed. We hebben geprobeerd te praten van de week, maar dat ging niet zo lekker. Ik vertelde wat haar opmerking met mij deed, zoals die oefening die we laatst deden. Maar ja, ze was al geïrriteerd, dus dat kwam niet goed over. Dan voel ik al dat ze het niet serieus neemt. En dan gaat ze met haar ogen rollen.. en dat maakt mij dan zo boos! En daar gaan we dan weer. Dan zitten we weer in dat ruziepatroon waar we het vorige keer over hadden.”

Herken je dat? Dat als je partner met zijn of haar ogen rolt, dat dit meteen iets met je doet? Er hoeft niets gezegd te worden om binnen enkele seconden een heftige reactie uit te lokken. En zo zijn er nog meer van die kleine gebaren, blikken, en houdingen die soms meer zeggen dan duizend woorden.

Deze gebaren, blikken en houdingen vallen onder non-verbale communicatie.

De impact van non-verbale communicatie

Non-verbale communicatie is heel belangrijk. We maken vaker ruzie over dingen die niet gezegd worden dan om dingen die wel gezegd zijn. We reageren vaak heftig op de lichaamstaal, de gezichtsuitdrukking, de lichaamshouding en de afstand tot elkaar. Of we naar elkaar toe gekeerd zijn of van elkaar af, of we 1 of 4 meter van elkaar verwijderd zijn, of we elkaar aankijken of dat een van de twee naar de t.v. kijkt als we praten, of we met onze armen over elkaar zitten of een open houding hebben, het maakt allemaal verschil in hoe we ons voelen ten opzichte van de ander.

Waarom reageren we zo heftig op een klein non-verbaal signaal?

Dit heeft te maken met onze aangeboren instincten, onze persoonlijke ervaringen, onze culturele achtergrond en onze emotionele staat.

Als onze partner met zijn of haar ogen rolt, om maar even bij het onderwerp te blijven, kan dit een hele sterke emotionele reactie bij ons oproepen, omdat dit diepere gevoelens of herinneringen triggert. Het rollen met de ogen is niet zomaar een fysieke actie, het heeft een betekenis voor ons.

We kunnen het interpreteren als een signaal van afwijzing of minachting. Het rollen met de ogen suggereert dat onze partner niet alleen het onderwerp van gesprek afwijst, maar mogelijk ook onze mening, onze emoties, onszelf. Auw…! Dat doet pijn.

Dit kan gevoelens van onzekerheid, gekwetstheid of woede veroorzaken omdat we ons niet gerespecteerd of gewaardeerd voelen.

We krijgen een signaal van irritatie, frustratie of ongeduld van onze partner wat ons onrustig maakt. En het maakt ons onrustig omdat wij als mens de behoefte hebben om met de ander te verbinden. We willen de ander bereiken, we willen een connectie voelen.

En hier krijgen we de afwijzing te voelen, want onze partner wil niet naar ons luisteren. Onze partner verbindt niet met ons, nee, sterker nog, de verbinding wordt hier verbroken.

Wat we gaan voelen is emotionele afstand. Isolatie. Eenzaamheid. Verdriet. Onmacht. Angst dat het gebrek aan verbinding blijft.

En dat allemaal door zo’n klein non-verbaal signaal.

Waarom doet dit zo’n pijn?

Ons brein onthoudt alles. Alles wat jij je bewust kunt herinneren is maar een topje van de ijsberg van wat er nog meer in die grote opslagruimte in je hoofd zit.

Nu ben je volwassen, maar je bent ook ooit klein geweest. Echt? Echt. En als je klein bent komen alle ervaringen en emoties veel harder binnen dan nu als volwassene. Je ontkomt er niet aan dat je als kind te maken krijgt met emoties als verdriet, boosheid, frustratie, eenzaamheid, onmacht en angst. Misschien was een van jouw ouders emotioneel niet beschikbaar voor je. Misschien kon je niet jezelf zijn vroeger. Misschien werd jouw mening niet gewaardeerd. Misschien voelde je je een stuk meubilair, had je er net zo goed niet kunnen zijn voor je gevoel. Misschien voelde je je niet gewenst. Wanneer je als kind situaties hebt meegemaakt waarin je je afgewezen en eenzaam voelde, is je brein geconditioneerd om sterk te reageren wanneer dit in de toekomst weer op de loer ligt.

Dit instinct is er om je te beschermen tegen gevaar en gevoelens van afwijzing en eenzaamheid vormen een gevaar, zo ziet je brein dit. Dus elke keer wanneer je brein weer ‘het gevaar’ van afwijzing signaleert, reageert het defensief en heftig. Het slaat alarm, als het ware, en raakt in paniek vanwege het gebrek aan verbinding. Dit noemen we ook wel een trigger, deze heftige emotionele reactie op iets dat iemand anders zegt of doet.

Het bewust worden van een trigger bij een non-verbaal signaal.

Je moet zelf gaan herkennen dat je getriggerd wordt en dat je wat heftig reageert op de non-verbale signalen van je partner. Je kunt niet veranderen wat je niet onder ogen kunt zien, dus de eerste stap is eerlijk durven zijn naar jezelf: ‘Ja, ik reageerde wat heftig omdat ik me afgewezen voelde en dat gevoel heb ik vaker in mijn leven gehad, dus dit is mijn pijnpunt.’

Dat dit een proces is en je dit de eerste tijd pas achteraf, nadat je uit je stekker bent gegaan inziet, dat is normaal. Zoveel jaar aan automatisme gaat niet van de ene op de andere dag veranderen. Maar elke keer ga je het steeds sneller herkennen, totdat je op een punt komt dat je het meteen herkent als het gebeurt. ‘He, mijn partner rolt met zijn of haar ogen. Kak, ik voel me afgewezen. Auw, dat doet pijn. Ik kan nu kiezen: Heel boos worden en mijn partner ook proberen te kwetsen of voelen dat het een pijnpunt is en mezelf kalmeren: Dit doet pijn en dit doet me denken aan iets dat veel eerder in mijn leven gebeurd is. Iets dat niets met mijn partner te maken heeft. Mijn partner kan er niets aan doen dat mijn ouders er emotioneel niet voor mij waren.

Moet ik het dan maar over mijn kant laten gaan?, hoor ik je denken.

Nee, helemaal niet. Je mag zeker aangeven dat je het niet fijn vindt. Maar dit kan ook zonder je te laten leiden door je trigger. Je kunt zeggen: ‘Ik merk dat ik me afgewezen voel als je met je ogen rolt. Dit maakt me verdrietig omdat ik dan het gevoel heb dat ik de verbinding met je kwijt ben.’

Het bewust worden van non-verbale communicatie.

Begin eens met kijken, voelen en overleggen. Kijk naar wat je partner doet en voel hoe jij dit interpreteert. Kijk naar wat jij zelf doet en vraag hoe je partner dit interpreteert. Praat hier met elkaar over. Vraag eerlijke feedback. Wat in mijn houding of gezicht triggert jou en waarom?

En zijn je woorden congruent met wat je non-verbaal laat zien of geef je gemixte signalen?

Zeg je bijvoorbeeld dat je geïnteresseerd bent in wat je partner zegt, maar zit je ondertussen onderuit gezakt met je armen over elkaar met een schuin oog op je telefoon terwijl je dit zegt?

Je kunt je voorstellen dat je non-verbale communicatie en je verbale communicatie dan niet in lijn zijn met elkaar en dat dit verwarrend kan zijn voor je partner.

Veel succes met het oefenen op weg naar een betere communicatie, verbaal en non-verbaal.