Leer reactieve communicatie herkennen en beheersen

Heb jij dat ook wel eens, dat je zonder goed na te denken heel snel reageert op wat je partner zegt, met een emotie als boosheid, verontwaardiging of verdriet? Dit is reactief communiceren, en dit gebeurt vaak als we getriggerd raken. Het zijn emotionele reacties die niet altijd even passend en helpend zijn.

Waar komt reactieve communicatie vandaan?

Er zijn een paar verklaringen voor dit impulsieve gedrag, en het kan nuttig zijn om ze te herkennen:

Oude gewoontes
Soms triggeren de woorden van je partner oude herinneringen of gevoelens, alhoewel je je hier meestal niet eens bewust van bent. Je brein herkent het alsof het een oude film is die zich weer afspeelt in je hoofd en reageert op basis van dat oude verhaal. Reactieve reacties komen vaak voort uit ervaringen uit je kindertijd of eerdere relaties. Deze ervaringen kunnen diepe emotionele sporen achterlaten en bepalen hoe je in het hier-en-nu reageert. Ooit was je reactie zinvol en nuttig, vaak uit zelfbescherming, maar nu is het minder handig om op dezelfde manier te reageren. Eigenlijk ben je met één been in het verleden blijven staan.

Voorbeeld: Stel je voor dat je als kind vaak kritiek kreeg van je ouders wanneer je hielp met huishoudelijke taken. Nu, als je partner vriendelijk vraagt of je de tafel wilt dekken, irriteert dit je en reageer je misschien defensief of afwijzend, ook al is de situatie heel anders.

Druk en moe zijn
Als je gestrest of moe bent, is je lontje vaak korter. Je hebt minder geduld, en dat kan zorgen voor scherpe reacties. Wanneer je moe of gestrest bent, heeft je brein minder energie om na te denken voordat je reageert. Je lichaam schakelt over op een ‘vecht-of-vlucht’-modus, wat betekent dat het klaar is om snel te reageren op bedreigingen. Dit kan leiden tot snellere, meer emotionele reacties op normale situaties.

Voorbeeld: Na een lange, stressvolle dag op het werk krijg je een berichtje van je partner met de vraag wanneer je thuis komt. Je reageert geïrriteerd en scherp omdat je je overweldigd voelt, niet omdat je partner iets verkeerd doet.

Automatische piloot
Veel mensen hebben nooit echt geleerd hoe ze rustig en duidelijk kunnen communiceren. Zonder die vaardigheden val je automatisch terug op je standaardreacties, zonder erbij na te denken. Dit kan problematisch worden in situaties waar bedachtzaamheid nodig is.

Voorbeeld: Je partner stelt voor om wat meer te sparen. Jij voelt dit als een aanval op hoe jij geld uitgeeft en schiet in de verdediging. Misschien associeer je onbewust financiële gesprekken met ruzie, omdat je ouders vaak ruzie maakten over geld. Hierdoor heb je geleerd dat dit de ‘normale’ manier is om over dit onderwerp te communiceren.

Kun je zeggen: “Zo ben ik nu eenmaal?”

Ja, je bent wie je bent omdat je gevormd bent door alles wat je hebt meegemaakt en geleerd. Maar dit wil niet zeggen dat je maar als een kip zonder kop moet blijven reageren. We hebben het vermogen om ons bewust te worden van ons gedrag en andere keuzes te maken.

Vertraging toepassen
Dit is niet altijd makkelijk. Het beste wat je kunt doen, is vertragen. Neem een time-out als je voelt dat je heftig wilt reageren. En graaf meteen even dieper in je emotie: Wat gebeurt er precies? Wat is de kern van de emotie die je voelt? Reageert je brein zo heftig omdat er een oude herinnering getriggerd wordt?

Deel je gevoelens
En om het helemaal af te maken: deel deze emotie en herinnering met je partner. Dit helpt jou om je gevoelens onder woorden te brengen én door kwetsbaar te zijn, versterk je de emotionele verbinding met je partner.

Lukt het je niet om emoties goed te voelen?

Emoties voelen is niet altijd vanzelfsprekend; niet iedereen kan dit even goed. In het programma ‘De relatie met jezelf, de basis’ help ik je ontdekken wie je bent, waarom je doet wat je doet en hoe je emoties weer kunt toelaten.

Wanneer je wel weet wat je voelt en wat je nodig hebt, maar het niet comfortabel voelt om dit met je partner te delen, dan is het programma Relatietherapie 2.0 waarschijnlijk meer passend.

Volg je al een van mijn programma’s? Dan ken je misschien wel iemand die hier ook baat bij zou kunnen hebben. Sommige mensen denken dat ze per se een partner moeten hebben om bij mij te komen, maar het programma ‘De relatie met jezelf, de basis’ is juist ook heel geschikt voor mensen die (nog) geen partner hebben. Als je jezelf goed kent en emotioneel stabiel bent, kun je een veel betere partner zijn.