“Zo ging dat nu eenmaal vroeger. Mijn ouders hadden echt wel het beste met me voor en ik heb veel aan ze te danken. Ik ga echt niet uitvergroten dat ik me af en toe niet gehoord voelde, dat viel best mee.”

Maria* is nu 58 jaar en groeide op in een streng christelijk gezin. Haar ouders hanteerden strikte regels.

“Ik mocht niks”, zegt ze eerlijk.

“Ik zag het natuurlijk wel, want ik had echt wel minder vrijheid dan mijn klasgenootjes. En als ik dan vroeg waarom iets niet mocht, dan kreeg ik daar nooit een bevredigend antwoord op. Ik denk dat ze het zelf ook niet eens wisten, maar het hoorde gewoon zo. Als kind had je gewoon niks te willen, daar was geen ruimte voor. Achteraf gezien kan ik echt wel begrijpen waarom ze ons zo opgevoed hebben, maar toen vond ik het best moeilijk soms. Aan de andere kant ontbrak het ons aan niks en waren mijn vader en moeder vreselijk lieve mensen.

Dat maakt het lastig om er op deze manier over te praten, het voelt alsof ik kwaad over ze spreek en dat voelt niet goed.”

Maria is echt niet de enige die moeite heeft om de moeilijke dingen uit haar jeugd te bespreken. Kinderen zullen altijd loyaal aan hun ouders zijn, hoe oud te ook zijn. Zelfs nu Maria volwassen is en aan zichzelf heeft gewerkt, is dit nog een teer puntje. Ze weet dat dit nog steeds invloed heeft op haar en haar relaties. “Ik kan er gewoon niet goed tegen als iemand mij vertelt wat ik moet doen, moet zeggen of moet denken. Alsof ik mijn mening niet mag geven. Dat roept ontzettende boosheid in mij op.

‘Flikker op’, denk ik dan bij mezelf.

Ik weet dat ik dan onredelijk kan zijn en dat ik overdreven reageer ten opzichte van de situatie. Ik ben me ervan bewust dat mijn reactie voortkomt uit mijn ervaringen van vroeger, maar ik zie zoveel mensen hetzelfde doen, terwijl ze geen idee hebben dat hun jeugd zo’n invloed heeft gehad.”

Veel mensen beseffen niet hoe hun verleden hun huidige relaties beïnvloedt, of ze willen het niet onder ogen zien. Als mensen er niet naar willen kijken kan dit te maken hebben met verschillende redenen:

• Angst voor emoties: Het herbeleven van oude emoties kan pijnlijk zijn. Mensen vrezen vaak dat het openen van deze ‘beerput’ te overweldigend zal zijn. Het is makkelijker om het in laatjes of kastjes dicht te houden. “Dat kastje heb ik dichtgestopt”, zeggen ze dan. Dit werkt voor de korte termijn heel goed. Zeker als je jong bent, is dit een krachtig vermogen van je brein. Je brein is in staat om zichzelf af te sluiten, te dissociëren en je zelfs complete stukken te laten vergeten. Het vergeten is slechts schijn, het is alleen uit je bewuste brein verdwenen. De emoties die je voelt en het fysieke ongemak dat je kunt ervaren als iemand je triggert is een bewijs dat je lichaam nog donders goed weet wat er aan de hand is. Het onderdrukken van emoties is als een strandbal, die je probeert onder water te houden. Hij verdwijnt even onder het wateroppervlak, om vervolgens op een andere plek weer boven te komen. Hoe langer je emoties wegstopt, hoe vervelender het wordt als ze hun uitweg gaan vinden.

• Loyaliteit aan ouders: Uit respect of liefde voor hun ouders willen mensen soms de negatieve aspecten van hun opvoeding niet erkennen. Dit kan een gevoel van verraad of schuld oproepen. Dit is begrijpelijk, we willen geen kwaad spreken over onze ouders als ze er niet bij zijn, zeker niet als ze altijd goed voor ons zijn geweest. Het doel is ook nooit om je ouders de schuld te geven van jouw gedachten, emoties en gedrag, daar ben jij zelf verantwoordelijk voor. We kunnen nog steeds van onze ouders houden en ze respecteren én tegelijkertijd erkennen dat we als kind niet altijd alles hebben gekregen wat we nodig hadden. Een kind heeft onvoorwaardelijke liefde, steun, een stimulerende omgeving, veiligheid en support nodig, naast een bed, kleding en eten. Ja, je ouders hebben hun best gedaan én ja, je bent misschien wat beschadigd geraakt omdat zij ook niet alle wijsheid in pacht hadden. Bedenk jezelf: zijn er dingen gebeurd in je jeugd die jij je eigen kinderen niet zou toewensen of zou je dit zelf anders aanpakken?

• Onbewust gedrag: Veel van onze reacties en gedragingen zijn onbewust. We handelen op een bepaalde manier zonder te weten waarom, simpelweg omdat het diep in ons verankerd is. Van de leeftijd van 0 tot 7 jaar weten we dat dit een leeftijd is waarin kinderen alles in hun omgeving opzuigen als een spons. Wat ze zien nemen ze aan als de waarheid en de realiteit. Je ouders zijn je voorbeeld. Wat zij doen, doe jij ook. Het zijn ten slotte jouw ouders. Zij weten hoe de wereld werkt en hoe je je hoort te gedragen. Alles wat je in deze tijd leert, wordt opgeslagen in je onbewuste en dit zijn je fabrieksinstellingen geworden. Ook al wil je het later anders doen, je zult in een onbewaakt ogenblik toch weer terugvallen in oude patronen, omdat je op deze manier geprogrammeerd bent.

Net zoals Maria: Als haar partner haar het gevoel geeft dat hij wil bepalen wat zij moet doen, dan herinnert haar brein haar weer aan dat gevoel van vroeger, alsof het precies hetzelfde is. Het is alleen niet hetzelfde. Haar partner doet dit waarschijnlijk ook helemaal niet met deze intentie, ze is er gewoon veel gevoeliger voor. Ze moet zichzelf tot rust brengen, haar emoties kalmeren en zichzelf afvragen: Is het echt waar, wat ik nu denk? Of reageert mijn brein nu overdreven? Dit duurt even, want als het emotionele deel van het brein aan staat, staat het rationele deel van het brein uit. Pas als de emoties gekalmeerd zijn, doet het rationele brein weer mee.

Hoe jeugdherinneringen onze relaties beïnvloeden

Onze jeugd vormt onze kijk op de wereld en op relaties. Hier zijn enkele manieren waarop dit kan gebeuren:

• Communicatiepatronen: Zoals bij Maria, kan een gebrek aan communicatie of het niet gehoord worden in de jeugd leiden tot problemen in volwassen relaties. Maria kan niet goed naar haar partner luisteren, omdat ze al meteen de aanname doet dat hij bepalend wil zijn. Ze komt al in opstand voordat ze een gesprek met hem kan voeren.
• Emotionele Triggers: Bepaalde situaties kunnen oude wonden openen en sterke emotionele reacties veroorzaken, zelfs als deze reacties niet volledig worden begrepen. Je hebt vast al eens zelf ervaren dat je partner je raar aankijkt als je emotioneel heftig reageert? Of dat jij de reactie van je partner echt totaal niet snapt? De kans is groot dat je te maken hebt met een trigger, die ontstaan is in het verleden. Maar ja, als je je er zelf niet eens van bewust bent, kun je ook niet verwachten dat je partner je begrijpt.
• Vertrouwenskwesties: Negatieve jeugdervaringen kunnen leiden tot problemen met vertrouwen in relaties. Mensen kunnen moeite hebben om anderen te vertrouwen of kunnen zich snel verraden voelen. Dit is de basis voor het doen van aannames en onredelijke verwachtingen hebben. Op deze manier kun je nooit op een rustige manier communiceren en een veilige setting creëren bij elkaar.

Het belang van bewustwording en therapie

Het is dus cruciaal om je bewust te worden van de invloed die je jeugd heeft op je huidige gedrag en relaties. Bewustwording is alles. Vanuit daar kun je anders gaan denken, anders gaan voelen en je anders gaan gedragen, wat natuurlijk ook invloed heeft op de reacties van je partner. Ineens kunnen oude patronen doorbroken worden, emoties worden geheeld en triggers verzacht. Je kunt dit alleen doen, maar de juiste therapie kan dit proces een behoorlijke boost geven.

Het kan een uitdaging zijn en het zal echt niet altijd comfortabel voelen, maar het resultaat is het meer dan waard: Een stevige emotionele basis, zodat je vanuit die basis ook waardevolle relaties met anderen kunt hebben.

*Maria is niet haar echte naam en details in het verhaal zijn gewijzigd i.v.m. herkenbaarheid.

Podcast nr. 18 gaat overigens over een gerelateerd onderwerp:  ‘Bij ons werd niet over emoties gepraat’. Je vindt hem op Spotify: https://open.spotify.com/episode/7252tr5sUP5Yfl2Pk0YWM3