Dit artikel schreef ik voor het vakblad van hypnotherapeuten:

Al jaren vind ik een van de interessantste vragen in het leven: ‘Waarom doe je wat je doet?’

En dan vind ik met name het gedrag van mensen interessant als ze getriggerd worden. Een van mijn docenten zei eens: “Als ik tegen mijn vrouw zeg dat ze op haar moeder lijkt, krijg ik haar op de kast.” Als zij tegen mij zegt dat ik op mijn moeder lijk, reageer ik: “Huh? Ik lijk helemaal niet op mijn moeder. Dezelfde opmerking, totaal andere reactie.”

Blijven mokken

Vroeger had ik geen idee waarom ik zo heftig reageerde op bepaalde opmerkingen. Ik vond gewoon de ander dan stom, onbeschoft en kwetsend. Ik kon uren, dagen, blijven mokken. Natuurlijk snapte ik ergens wel dat boos zijn alleen jezelf raakt, terwijl de ander ondertussen gewoon doorgaat met z’n leven, maar dat veranderde mijn reactie niet.

Totdat ik leerde wat het betekent om getriggerd te worden.

Wat is je trigger?

Een trigger is een klein onderdeeltje van een pistool of een geweer. De trigger zelf doet niets. Maar als het wapen geladen is met munitie, zet die kleine trigger het mechaniek in werking en volgt er een behoorlijke knal. Wij zijn het wapen, we dragen de munitie in ons, in de vorm van onderdrukte emoties. Als iemand anders dan een opmerking maakt of iets doet dat een bepaalde onderdrukte emotie aanraakt, is dat de trigger. Het kan dus iets heel kleins zijn, ogenschijnlijk onbelangrijk, wat toch een ontzettende reactie teweeg kan brengen. Dit is de uitleg van Gabor Maté, waar ik je graag wat meer over vertel.

Gabor Maté (1944) is een Hongaars-Canadese arts, gespecialiseerd in verslavingen en trauma. Hij schreef meerdere boeken, waarin hij zijn visie geeft op de gevolgen van trauma en slechte jeugdervaringen:

• When the Body says No
• Scattered Minds
• In the Realm of the Hungry Ghosts
• Hold on to your kids

Wat is trauma?

Allereerst zegt Gabor over trauma dat het niet zozeer zit in de gebeurtenis, maar wat er van binnen met je gebeurt als gevolg ervan. Alle mensen die hij in de loop der jaren heeft gesproken die getraumatiseerd waren, hadden één ding sowieso met elkaar gemeen. Wanneer hij ze de vraag stelde: “Met wie heb je gesproken toen het gebeurd was?”, gaven deze mensen allemaal het antwoord: “Met niemand.” En dát is het trauma, zegt Gabor. Het feit dat je alleen was met je gevoelens over wat je is overkomen. Als iemand gehoord wordt, getroost wordt, gesteund wordt, is er geen trauma, maar alleen een nare gebeurtenis.

Niet vervulde behoeften

Verder gaat trauma niet alleen over de heftige gebeurtenissen die wij over het algemeen bestempelen als trauma, zoals seksueel misbruik, mishandeling of oorlog. Dit zijn allemaal vreselijke dingen die niet hadden mogen gebeuren, maar trauma kan ook ontstaan door factoren die er wel hadden moeten zijn, maar er niet waren. Als kind je gewenst en geliefd voelen, gehoord en gezien worden, oprechte aandacht krijgen, het zijn hele belangrijke behoeften die, indien niet vervuld, een levenslang trauma tot gevolg kunnen hebben. Dat kan zich gaan uiten in bepaalde karaktertrekken en gedragingen die je niet zou hebben gehad als je in een liefdevolle, stabiele omgeving opgegroeid zou zijn.

De keuze tussen Attachment en Authenticity

Gabor heeft het in zijn lezingen en boeken regelmatig over ‘attachment’ versus ‘authenticity’, verbinding versus authenticiteit. Dat zijn de twee keuzes die je als kind kunt maken. Je kunt kiezen voor verbinding met je ouders/verzorgers of om jezelf te zijn. Op het moment dat je voor jezelf kiest door boosheid, verdriet of andere heftige emoties te uiten, bestaat de kans dat de verbinding met je verzorger hieronder lijdt. Want, als jij je niet gedraagt en niet lief bent, bestaat de kans dat de ander niets meer met je te maken wil hebben. Dat is niet heel handig als dit ook de persoon is die jou te eten geeft en je beschermt.

Aangezien je voor je overleving afhankelijk bent van de ander, ligt het voor de hand dat je er automatisch en onbewust voor kiest om de verbinding, de connectie, te behouden. Je gaat dus je echte emoties onderdrukken en past je aan. Je gedraagt je zoals dat gewenst is op dat moment. Als je zo klein bent, is er geen sprake van een échte keuze. Want ja, wat zijn je opties? Weglopen van huis als je drie jaar bent gaat niet. De strijd aangaan met een volwassene als je vijf bent is kansloos.  Je brein is slim. Zonder dat jij er over hoeft na te denken neemt je brein de beste beslissing voor je. Voor dat moment is aanpassing de beste kans om de verbinding te behouden en dus de beste kans op overleving.

Slimme overlevingsstrategie

Wanneer je op een gegeven moment als volwassene beschouwd mag worden en je nog steeds, bewust of onbewust, kiest voor verbinding in plaats van authenticiteit, blijf je bijvoorbeeld bij een partner die je slecht behandelt, laat je je moeder bepalen hoe jij je leven leidt, of durf je je mening niet te geven als die anders is dan die van je vrienden. Dan blijf je in de overlevingsmodus hangen met de overtuiging dat jij je moet aanpassen omdat je anders in de steek gelaten wordt. Als je begrijpt dat deze overtuiging als het ware in jou geprogrammeerd is in het verleden, weet je ook dat er geen reden is om te zeggen: “Ik kan mezelf wel voor mijn kop slaan, want ik had voor mezelf op moeten komen. Ik ben ook zo stom dat ik er steeds weer intrap.” Nee, je brein volgde precies de overlevingsstrategie die je geleerd hebt, dus je reactie klopt. Wat je alleen nu wel mag zeggen tegen je brein is: “Bedankt dat je me probeert te helpen, maar ik kan nu zelf mijn beslissingen wel nemen. Ik kies nu voor mezelf, omdat ik alleen dan gelukkig kan zijn. Ik mag mijn echte emoties erkennen.” 

Waar had je ‘nee’ tegen mogen zeggen?

De trigger is hierbij een behulpzaam middel, een aanwijzing. Wat heeft iemand gezegd of gedaan waardoor je zo van slag bent? Welke emotie en welk lichamelijk gevoel roept dit bij je op? Wat geloof je over jezelf hierdoor? Is dat het ergste scenario of zouden er andere redenen kunnen zijn waarom die persoon deed wat ie deed? Wanneer heb je dit gevoel eerder in je leven gehad? Zou het kunnen dat deze recente gebeurtenis op zichzelf niet zo erg was, maar je brein dit direct associeerde met een gebeurtenis uit het verleden?

Je-(ware)Zelf niet kunnen zijn is de basis van allerlei klachten en aandoeningen. Wanneer je lichaam je allerlei pijnen en ongemakken voorschotelt en dus “Nee” zegt, is dat een uitnodiging om jezelf af te vragen waar je zelf “Nee” tegen had mogen zeggen. Welke emoties heb je onderdrukt omdat deze in strijd waren met de overtuiging dat je moet kiezen voor verbinding?